Kayaç Nedir, Ne Demek? Nasıl Oluşur? Nasıl Parçalanır? Ne İçin Kullanılır?

Kayaç; bir ya da birden fazla mineralin bir araya gelmesinden oluşan mineral topluluğuna verilen isimdir ve çözünebilir bir yapıya sahiptir.

Kayaç Nedir, Ne Demek?

Çok uzun yıllar içerisinde gerçekleşen kayaç, aşınmaya karşı güçlü bir direnç meydana getiren kökeni magma olan oluşumlardır. Doğada büyük yer tutan kayaçlar, yer kabuğunun yapı gereci olarak tanımlanmaktadır. Gök ve akarsu gibi farklı kaynakların incelenebilmesi amacı ile bu olumlar incelenmektedir. Birkaç mineralden oluşan kayaçlar olduğu gibi aynı zamanda tek mineralden oluşanlar da bulunmaktadır. Tek mineralden oluşanlar kuvarsit ve mermer gibidir. Birden fazla mineral ve taş parçacıklarının oluşumu ile meydan agelen kayaçlara bakacak olursak bazalt ve granittir.

Yer kabuğunun oluşum süreci, jeolojik yapısı kayaçlar yardımı ile ortaya konmaktadır. Yer kabuğunun en doğal belgeleri olan kayaçların özelliklerine baktığımızda birbirinden farklı olduklarını görmekteyiz. Dünyanın ilk oluşumundan günümüze kadar ulaşmış olan kayaçlar, doğal mineral topluluğudur.

Kayaçlar Nasıl Oluşur? Nasıl Meydana Gelir?

-Kayaçların oluşumu ve döngüsü dünyanın iç yapısı ile doğrudan bağlantılıdır. İçeriğinde yer alan mineraller sayesinde rengi, parlaklığı ve direnci gibi özellikleri meydana gelmektedir. Kayaçların aşındırılmasını sağlayan rüzgar ve gece gündüz arasında sıcaklık ve soğukluk farkının yaratılması bu yapıların oluşmasında önemlidir. Yer katmanının üzerinde yer alan taş, kaya parçası ve topraklar kayaç olarak bilinmektedir. Oluşumlarına göre kayaç örnekleri şöyledir:

1- Püskürük kayaçlar: Magmatik ya da katılaşım kayaçları olarak da bilinen bu kayaçlar, yer kabuğunun derinliklerinde yer alan magmanın, yeryüzüne ya da yeryüzüne yakın bölgelere sokulması ve sonrasında soğuması, katılaşması ile meydana gelir. Bu kayaç türü mevcut olan tüm taşların ana kökenini oluşturmaktadır. Bu kayaçlar iç püskürük ve dış dış püskürük olmak üzere iki tanedir.

2- Tortul kayaçlar: Sediment olarak da bilinen tortul kayaçları, magmatik taşların yeryüzüne ulaştıktan sonra buzullar, akarsu, güneş ve rüzgarın aşındırması olarak birtakım olaylarla karşılaşmaktadırlar. Göl, deniz, akarsu ve çöllerde tortullaşan üst üste biriken ya da çökelti şeklini alan taşlar tortul kayaçlardır. Kimyasal, organik ve fiziksel tortul olacak şekilde 3 grupta incelenir.

3- Başkalaşım kayaçlar: Metamorfik kayaçlar olarak da bilinen başkalaşım kayaçlar, magmatik ve tortul kayaçların yüksek basınç ve sıcaklık altında kalması sonucunda meydana gelmektedir. Sıcaklık ve basınç taşlarda renk değişimi meydana getirirken aynı zamanda sertlik derecesini de etkiler.

Bazı kayaçların hacimleri çok büyükken bazılarının ise küçüktür. Özellikle de bitki ve hayvan fosilleri bu kayaçların oluşumunda önemli bir role sahiptir.

Kayaçlar Nasıl Parçalanır? Nasıl Toprağa Dönüşür?

Genel olarak kayaçların parçalanmasında birtakım doğal olaylar bulunmaktadır. Rüzgar etkisi, aşınma, su, yağmu-dolu-kar yağması, çeşitli doğa olayları ya da dış etkenler nedeni ile kayaçların darbe alması onların parçalanmasına neden olur. Kayaçların ufalanması sonucunda ise meydana gelen kum yıllar içerisinde toprağa dönüşmektedir. Toprak kayaçların parçalanması ile meydana gelmiştir. Yer küreyi hem içten hem de dıştan saran topraktaki mineraller de aynı şekilde kayaçlardan oluşmaktadır.

Kayaçlar Ne İçin Kullanılır?

Birden fazla mineralin birleşmesi ile oluşan kayaçlar, günümüzde pek çok şekilde kullanılmaktadır. Kayaçların sınıflandırılması bakımından kullanım alanları:

• İnşaat malzemesi
• Eşya yapımı
• Heykel yapımı
• Yol yapımı
• Takı yapımı

Kayaçlar bu şekilde kullanılabilmektedir. Kaya, taş, çakıl ve kumlar da aynı şekilde kayaçlar sayesinde meydana gelmektedir. İki milyon yıldan beri kullanılan kayaçların kullanıldığı yerler oldukça fazladır.